1970 yılında ABD’de NASA’nın inşa ettiği uzay mekiklerinin yakıt tanklarının genişliği 4 feet, 8.5 inç (yaklaşık 1,5 m.) idi. NASA mühendisleri bu tankları genişletmek istemişler, ancak Romalıların iki bin yıl önce tasarladıkları çözümler onlara engel olmuştu. Nasıl mı?

Yakıt tanklarını üreten fabrika Thiokol (Utah) kentinde idi ve bu tankları Florida’daki fırlatma rampasına götürmenin tek makul yolu tren idi. Tren yolu boyunca pek çok tünel mevcuttu ve tünellerin en dar olanlarının genişliği ise 1,5 m’den biraz fazlaydı.

Peki tüneller neden bu genişlikte inşa edilmişti? Çünkü trenlerin genişliği ve tren raylarının arasındaki genişlik de o civardaydı.

Peki ABD’deki trenler ve tren rayları neden 4 feet, 8.5 inç genişliğindeydi? Çünkü bu 1800’lü yıllarda belirlenmiş bir standart idi. ABD’deki demiryolları İngiliz göçmenler tarafından inşa edilmişti. Bu sebeple ABD, İngiltere’deki ray standardını benimsemişti.

Peki neden İngilizler bu genişliği kullanmışlardı? Çünkü ilk tren raylarını yapanlar eski tramvay yolu yapımcılarıydı ve İngiltere’deki tramvay yollarının genişliği de tam olarak buydu.

İngiltere’deki tramvay rayları neden bu genişlikteydi? Çünkü ilk tramvaylar atlar tarafından çekilen büyük at arabaları şeklindeydi. Tramvayları yaparlarken de at arabalarındaki teker genişliği standardı kullanılmıştı.

At arabalarındaki tekerlekler arasında neden bu ölçü dikkate alınmıştı? Çünkü çok eskiden beri İngiliz topraklarında toprak yollardaki teker iz genişliği bu kadardı. Arabalar için başka bir ölçü kullanıldığında tekerlekler engebeli arazi üzerinde kalmakta ve kısa sürede bozulmaktaydı.

Bu eski yol izleri nasıl ortaya çıkmıştı? İngiltere’deki ilk uzun mesafeli yollar Roma İmparatorluğu tarafından kendi savaşçıları için açılmıştı.

Peki Romalılar’ın yol izleri neden bu ölçüdeydi? Çünkü Roma İmparatorluğu’nun ilk savaşçılarının arabaları yan yana getirilmiş iki atın çektiği araçlardı. Ve Romalılar o dönemlerde bu arabalara koşulan atların ikisinin poposunun sığabileceği bir genişlik olarak 4 feet, 8.5 inç’lik mesafeyi standart olarak belirlemişti.

Sonuç olarak, NASA ekibi o dönemlerde dünyadadaki en gelişmiş ulaşım aracını tasarlarken kendilerinden iki bin yıl önce yaşayan Romalıların araçlarını tasarlarken verdikleri kararlara takılmıştı.

Buna benzer sorunlara “Teknolojik Kilit” deniyor. Vaktinde çok farklı sebeplerle oluşturulmuş standartlar sonraki inovasyonlara engel oluyor. Teknolojik kilitlerin en ünlü örnekleri arasında QWERTY klavyesi bulunur. Bu klavyedeki harf dizilimi eski daktilolarda yazı yazmayı yavaşlatarak daktilo kollarının birbirine girmesi ihtimalini azaltmak için kurgulanmıştı. Şu an böyle bir kısıt bulunmamasına rağmen, hala İngilizce kullanılan coğrafyadaki tüm teknolojik cihazlarda bu klavye düzeni kullanılmaktadır.