Hikaye Anlatıcısının Sırrı (The Storyteller’s Secret)

16 Eylül 2017
Okuma süresi 8 dk

Hikaye Anlatıcılığı (Storytelling) ile ilgili pek çok kitabı bulunan Carmine Gallo’nun Şubat 2016’da yayınlanan son kitabı “Hikaye Anlatıcısının Sırrı” hızlıca Türkçe’ye çevrildi ve Ocak 2017’de Aganta Kitap tarafından yayınlandı. “Lider iletişimi” bu aralar radarımda olan bir konu olduğu için okumak istedim. Gallo, kitabında etkili iletişim için başarılı hikaye anlatıcılığının ana kaidelerine ve araçlarına değiniyor. Kitap doğal olarak bir sürü hikaye ile dolu. Aktarmak istediği her kaide veya aracı birkaç hikaye çevresinde anlatmaya çalışıyor.

Kitap 5 bölümden oluşuyor: 1) İçimizdeki ateşi canlandıran hikaye anlatıcıları. 2) Eğiten hikaye anlatıcıları. 3) Basitleştiren hikaye anlatıcıları 4) Motive eden hikaye anlatıcıları 5) Hareket başlatan hikaye anlatıcıları.

5 bölümün altında da toplamda 37 alt bölüm mevcut. Her alt bölüm, 3 parçalı bir şablona göre yapılandırılmış: 1) Bölümün teması ile ilgili birkaç hikaye 2) Bu tema ile ilgili hikaye anlatıcısının araçları 3) Temayı özetleyen hikaye anlatıcısının sırrı.

Kitaptaki hikayeler gerçekten çok güçlü. Üzerinizde etki bırakıyor. Yani hikaye anlatıcılığı ile ilgilenmiyorsanız bile kitabı sadece bireysel gelişim amacıyla okuyabilirsiniz. Yalnız birbirini tekrar eden veya çok yakın düşen temalar mevcut. O yüzden kitabın kurgusunun biraz dağınık bulduğumu söyleyeyim.

Kitapta yeri geldikçe hikaye anlatımının insan hayatındaki önemi ve bilimsel dayanakları da anlatılıyor. Aşağıda örnek birkaç alıntıyı paylaşıyorum.

Sosyal antropologlar, hikaye anlatmanın atalarımızın ateş başındaki sohbetlerinin yüzde 80’ini meydana getirdiğine inanıyor. Nabibya’nın Kalahari çölünde “Buşmanlar” olarak bilinen bir grup göçebe hala günlerini [toplayıcılık ve avcılık] ile geçiriyor.  […] Güneş Kalahari üzerinde batınca, “Buşmanlar” ateşlerini yakıp atalarının on binlerce yıl önce yaptıkları gibi hikayeler anlatıyor. Gün içinde […] konuşmalarının sadece yüzde 6’sı hikayeler içeriyor. Ama geceleri, […] Buşmanlar konuşmaların yüzde 81’ini hikaye anlatmaya ayırıyor. […] “Ateş ışığında anlatılan hikayeler tüm dinleyicileri aynı duygusal dalga boyuna, aydınlanmış kavrayışa, güvene ve empatiye ulaştırır.” diyor Utah Üniversitesinden Prof. Polly Wiessner. “Hikayeler ve tartışmalar aracılığıyla insanlar başkalarının deneyimlerini toplayıp denenen seçeneklerin bilgisini biriktirdi. Büyük resmin iletilmesi için gece konuşması büyük öneme sahipti.

Princeton Üniversitesi’nden araştırmacı Uri Hasson The Journal of Neuroscience dergisinde 2010’da yayımladığı bir makalede hikayenin gücüne dair çok önemli bir araştırmanın sonuçlarını yazdı. Hasson beyin taramalarını kullanarak gerçek bir hayat hikayesini, lise mezuniyet balosunda yaşadığı bir deneyimi anlatan kişinin beyin aktivitesini kaydetti. Hasson daha sonra hikayeyi dinleyen kişilerin beyin aktivitelerini ölçtü. […] Hasson “anlatıcı-dinleyici zihinsel eşleşmesinin yaygın ve kapsamlı” olduğunu keşfetti. Yani bir hikaye anlatılırken, […] zihinler iç içe geçiyordu.

Kitapta yer alan ana kaideler ve araçların özetini de aşağıda bulabilirsiniz. Keyifli okumalar…

İçimizdeki Ateşi Canlandıran Hikaye Anlatıcıları

  • Esinlendirmek için esinlenmiş olmak gerekir. Sizi harekete geçiren tutkunuz net olmalı ve bunu coşku ile paylaşmalısınız.
  • İkna edici olmak için fikrinize güvenmeniz ve hikayesini kurgulamak için çaba sarf etmeniz gerekir. Fikriniz reddedilse bile, bunu bir daha ki sefere hikayenizi daha da çekici hale getirmek için fırsat olarak görmelisiniz.
  • İyi hikaye anlatıcıları her zaman bu yeteneğe doğuştan sahip değildir. Hatta bildiğimiz çoğu başarılı hikaye anlatıcısı bu konuda kendilerini vahim durumda görüyorken, kendilerine olumlu telkinlerde bulunarak yaşadıkları zorlukları aşmıştır.
  • Anlatabileceğiniz en etkili hikayeler kendi hikayelerinizdir. Başarılı hikaye anlatıcıları özgeçmiş hikayelerini tüm açıklığıyla paylaşmada heveslidir, çünkü bu hikayeler onları şekillendiren ve bugüne getiren hediyelerdir.
  • Engelleri aşma hikayeleri dramatik bir akışa (eğriye) sahiptir. Hikayenin kahramanı engellere karşı bir mücadele verir, bu mücadeleden güçlenerek çıkar ve başarıya ulaşır. Hikayedeki dramatik eğri ne kadar büyükse, dinleyicilerin sonuca yaptığı duygusal yatırım da o kadar büyük olur ve hikayenin dinleyicileri harekete geçirme olasılığı artar.
  • Dünyanın en esinlendirici hikaye anlatıcıları kişiliklerini ve hayat gayelerini aynı hizaya getirirler. Mücadelelerinde kendimizi görürüz, onlarla empati kurarız. Bize umut verdikleri için başarılarını alkışlarız.
  • Klasik hikaye anlatma yapısında 3 aşama vardır. 1) Bir olay ya da eylem gerçekleşir. Hikayenin sonucu ile bu olay ve eylem ne kadar uzak düşüyorsa hikaye o kadar etkileyici olur. 2) Kahramanda bir dönüşüm gerçekleşir. 3) Dinleyicileri daha iyi bir hayat sürmeye götürecek ders öğretilir.
  • Kökenlere dair hikayeler şirketlerin değerlerini zengin ve duygu yüklü bir şekilde aktarmasını sağlar. Çoğu etkili lider bu tarz hikayeleri tekrar tekrar anlatarak değerlerin ortaklaşmasını sağlar.
  • Etkili liderler, ürünlerini, hizmetlerini, şirketlerini ya da davalarını paranın ötesinde bir vizyonla ve amaçla birleştirirler. Bu sayede bizi insan yapan en temel unsura, anlam arayışımıza, seslenirler.
  • Bir fikir satmaya yönelik hikaye anlatma yapısında şu 3 aşamayı izleyebilirsiniz: 1) Bir soru veya beklenmedik bir meydan okuma ile dinleyicilerinizin ilgisini çekin. 2) Engelin aşıldığı bir mücadele hikayesi anlatarak dinleyicilere duygusal bir deneyim sunun. 3) Bir eylem çağrısı ile dinleyicileri heyecanlandırın. Ayrıca etkili hikayelerde genelde kötü adamlardan da faydalanılır.

Eğiten Hikaye Anlatıcıları

  • Aristoteles ikna için 3 anahtardan bahseder: 1) Pathos (duygu, hikayeler) 2) Logos (mantık, analiz) 3) Ethos (kanıt, inanırlık). Eğiten hikaye anlatıcıları, iletişim içeriklerinin yüzde 65’ini konularıyla ilgili derin duygusal ilişki geliştirmeye yarayan hikayelere (pathos) ayırırlar. Olgular ve rakamlar (logos) içeriğin yüzde 25’ini oluşturur. Kalan yüzde 10’luk kısmı inandırıcılığı güçlendirme amaçlı bilgiler (ethos) oluşturur.
  • Dinleyicilerin beklentilerini ihlal eden (onları şok eden, şaşırtan) hikayeler daha etkilidir. İhlal aslında rahatsızlık verici bir şeydir. Ama eğiten hikaye anlatımlarında bu rahatsızlık olumlu sonuç üretir.
  • Karmaşık konularda geniş kitleleri eğitmek için istatistiksel / bilimsel veriler en az etkili yöntemdir. Bunlar yerine gerçek (kişisel) hikayeler ve benzetmeler kullanılmalıdır.
  • Çoğu başarılı girişimci müşterilerini eğitirken kendilerinin de sıklıkla karşılaştığı bir sorunu çözmek için ilgili ürün veya hizmeti nasıl tasarladıklarını anlatan samimi, özgün, detaylı hikayeler kullanır.
  • Başarılı organizasyonlar iyi hikaye anlatıcılarına sahne verirler.
  • Etkili eğitimciler ciddi hikayeleri komik olanlarla birlikte verirler. Mizah akılda kalıcılığı arttırır.
  • Başarılı hikaye anlatımı için hikayeleri dinleyiciye göre uyarlamak gerekir.
  • Organizasyonlarda hikaye anlatıcılığı kültürü destekler. Arzu edilen değerlerin insanlar tarafından daha derin hissedilmesini ve beklenen davranış modellerini kolay içselleştirmesini sağlar.

Basitleştiren Hikaye Anlatıcıları

  • Eğer bir şey bir çırpıda açıklanamıyorsa boş laftır. Hikaye anlatırken olabildiğince az sayıda ve özenle seçilmiş kelimeler kullanın.
  • Dünyanın en büyük hikaye anlatıcıları 3’lü bir şema takip eder. “Size üç şeyden bahsedeceğim: Bir…, iki…, üç… Üç bir örüntü ya da dizi oluşturabilecek en küçük sayıdır. Bu yüzden sihirli bir akılda kalıcılığı vardır. Aynı zamanda dinleyicilerin kilit mesajı anlayabilmeleri için hikayenizi basitleştirir.
  • Son zamanlarda videolar hikaye aktarmakta hayati bir araç haline geldi. Başarılı hikaye anlatıcıları bu aracı konuşmacı ile birebir dostça bir sohbet ettiği duygusunu izleyiciye hissettirecek şekilde kullanırlar.
  • Hikaye anlatıcıları bir deneyim veya olayın canlı portresini dinleyicilerde yaratmak için resimler kullanır. Resimler bazen gerçektir, bazen de analojiler içerir.
  • İyi hikaye anlatıcıları mesajı o kadar basit kelimelerle ve kısa cümlelerle sunarlar ki bir ilk okul öğrencisi bile anlayabilir. (Flesch Kincaid Testi)

Motive Eden Hikaye Anlatıcıları

  • Hayatımızı hikayeleştirerek anlamlandırırız. Başımıza gelenler üzerine içsel anlatılar kurgularız. Bu anlatılar kimliğimizi şekillendirir. Aynı zamanda bu sayede hayatımıza anlam ve amaç atfederiz. İyi hikaye anlatıcıları hayatlarına amaç ve anlam vermek için kişisel anlatılarını yeniden bir çerçeveye oturtur. Bunları paylaşarak dinleyicileri daha büyük hayaller için motive der.
  • Başarılı liderler organizasyonlarındaki insanlara neyi neden yapması gerektiğini anlatan hikayeler anlatır. Bu hikayeleri insana dair unsurlar üzerinden kurgular.
  • Çalışanlara kendi iş hikayelerinin kahramanları olabilme imkanı tanımak ciddi bir motivasyon kaynağıdır. Başarılı liderler, çalışanların hikayelerini ortaya çıkarır ve onları kutlar.
  • Başarılı liderler çalışanlarına insan olarak değer verir ve herkesin fark edeceği basit jestlerde bulunur. Bunlar çalışanlar arasında paylaşılır, hikayeleşir ve çalışanları şirketlerine daha çok bağlar.
  • Motive eden hikaye anlatıcıları, aşılamaz engellerin üstesinden gelme hikayeleri ile başkalarının hayallerini ateşler. İyi motive edebilen hikayeler özellikle en başta engeli parlatır ve gerilimi yüksek tutarlar.
  • Samimiyet ve şeffaflık erdemdir. Gardı indirmek ve kusurları paylaşmak güven inşa eder. Eğer hikaye anlatırken “ben de senin gibiyim, belki de farkına vardığından daha fazla sana benziyorum” tutumuyla paylaşırsan kalpleri kazanırsın.
  • Güçlü bir sunum ürün veya hizmetin özelliklerini göstermelidir ama asıl odaklandığı şey karşındaki kişinin duygusal çekirdeği olmalıdır.
  • Çoğu insan geniş, hacimli, azametli bir dil kullanırsa başkalarının bunu bir zeka veya bilgelik işareti olarak göreceğine inanır. Aslında doğru olan tam tersidir. Bir dilin kısa kelimeleri daha kadim olanlarıdır. Anlamları daha derinlere yerleşmiştir.

Hareket Başlatan Hikaye Anlatıcıları

  • Hikaye anlatıcıları ellerinin altındaki retorik araçlarla (metaforlar, analojilier, yinelemeler…vb) denemeler yaparlar ve kilometre yaptıkça ustalaşırlar.
  • Liderler verilerle kitleleri hareket geçiremezler. Harekete geçirebilmek için dinleyicilere kalplerinden bir parça sunmaları gerekir.
  • Dinleyiciler kendilerini hikayenin kahramanıyla özdeşleştirdiğinde hikayenin varacağı sonuçta payları olduğu duygusuna kapılırlar ve hedefe ulaşmak için kahramana yardımcı olma dürtüsünde olurlar.
  • İyi bir hikaye insanı gözyaşlarına boğabilir, büyük bir hikaye bir hareketi başlatabilir.
  • Pixar filmlerinde 7 admlı bir kurgu vardır: 1) Bir zamanlar… Kahraman ve hedefleri anlatılır. 2) Her gün kahraman… Kahramanın dünyası bir denge içindedir. 3) Ta ki bir gün… Denge bozulur ve hedeflerin önüne engeller çıkar. 4) Bu nedenle… Engeli aşmak için bir adım atar. 5) Bu nedenle… Engeli aşmak için bir deneme daha yapar. 6) Ta ki en sonunda… Engellerin karşısında zafer kazanılır. 7) O günden itibaren…. Hikayeden çıkarılacak dersler anlatılır.

 

1 Yorum

  1. Anonim

    Bugünlerde bu kitaba başladım.
    Ne güzel anlatmışsın sevgili Uğur
    Sevgiler

    Yanıtla

Bir İçerik Gönder

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir