Plastik Ambalajdaki Sağlık Riskleri

12 Temmuz 2010
Okuma süresi 4 dk

Yıllar önce çeşmeden akan suyu içmeyi bıraktık. Önceden sadece seyahat halinde iken tükettiğimiz şişelenmiş suyu artık evde, iş yerinde, okulda..vs tüketir hale geldik.

Şişelenmiş su sektördeki karlılığın cazibesi de bir sürü büyük firma ve yeni girişimciyi sektöre çekti. Türk halkında zaten eskiden beri var olan kaynak suyuna olan hürmet ve iştah, cazip pazarlama kampanyaları ile de birleşince sektördeki büyüme hızı tüm tahminlerin ötesine geçti.

Artık içtiğimiz suyun neredeyse tamamı plastik ambalajlar içinde bize ulaşıyor. O yüzden plastik gıda ambalajları ve bu ambalajların taşıdığı sağlık riskleri ile ilgili haberlerin sayısı arttıkça tedirginliğimiz de artıyor. (bknz. Discovery: Plastic Water Bottles May Pose Health Hazard)

Gıda ambalajlarında kullanılan 7 tip plastik mevcut imiş:

  1. PET (Polyethylene Terephthalate)
    • Genelde küçük su şişelerinde, gazlı içeceklerin çoğunda ve deterjan / temizleyici ambalajlarında kullanılan plastik türü.
    • Gıda için nispeten güvenli bir plastik türü olarak nitelendirilir.
    • İçinde bulunduğu gıdaya zaman içinde “antimony trioxide” sızdırma ihtimali vardır.
    • Antimony trioxide solunum rahatsızlıkları, deri alerjisi, gebelik sorunları, düşük, çocuklarda gelişim yavaşlığı gibi sorunlara sebep olabiliyor.
  2. HDPE (High Density Polyethylene)
    • Genelde süt, yoğurt, su, meyve suyu, margarin gibi ürünlerin ambalajında kullanılan plastik türü.
    • Gıda için güvenli bir plastik türü olarak nitelendirilir.
  3. PVC (Polyvinyl Chloride)
    • Genelde oyuncak, şampuan, detarjan, sıvı yağ gibi ürünlerin ambalajında kullanılan bir plastik türüdür.
    • En zararlı plastik türüdür.
    • Barındırdığı gıdaya di-ethylhexyl phthalate (DEHP) ya da butyl benzyl phthalate (BBzP) gibi kimyasallar bulaştırır
    • Bu kimyasalların, kadınlarda östrojen hormonunun baskılanmasına, çocuklarda astım ve alerjiye, bazı kanser türleri ile ciğer, böbrek ve kemik formasyonunda bozukluklara yol açtığı bilinmektedir.
  4. LDPE (Low Density Polyethylene)
    • Genelde dondurulmuş gıda, sebze, meyve, ekmek ambalajlarında, pek çok poşette ve sıkıştırılabilir şişede kullanılan bir plastik türüdür.
    • Gıda için güvenli bir plastik türü olarak nitelendirilir.
  5. PP (Polypropylene)
    • Genelde ketçap, yoğurt, margarin, ilaç gibi ürünlerin ambalajlarında ve bebk biberonlarında kullanılır.
    • Nispeten güvenli bir plastik türü olarak nitelendirilir.
  6. PS (Polystyrene)
    • Genelde yumurta, ve fast-food gıda ambalajlarında, tek kullanımlık bardak ve tabaklarda kullanılan plastik türüdür.
    • Barındırdığı gıdaya “styrene” bulaştırır. Gıda sıcak ise, bulaştırma oranı çok yüksektir.
    • Styrene’in tüm hormonal düzeni bozan, üreme ve gelişim sorunlarına yol açan bir kimyasal olduğu bilinmektedir. Uzun süreli maruz kalma durumunda beyin ve sinir sistemi bozukluklarına, alyuvar, böbrek ve mide sorunlarına yol açmaktadır.
  7. Diğer
    • Genelde büyük plastik su şişelerinde (damacanalar), sert-şeffaf sıvı gıda ambalajlarında, bebek biberonlarında kullanılır.
    • En çok dikkat edilmesi gereken plastik türüdür çünkü yukarıdaki 6 kategoriye ait olmayan her türlü plastiği veya plastik karışımını içerebilir. Bu sınıftaki plastik ambalajlar genelde polycarbonate ihtiva ederler. (Özellikle su damacanaları). Polycarbonate tehlikeli bir kimyasaldır. Barındırdığı gıdaya Bisphenol A (BPA) bulaştırır. BPA bağışıklık sisteminden üreme sistemine kadar pek çok sistemik bozukluğa yol açar. Davranışsal değişikliklere, üreme hüzrelerinde kromozon bozukluklarına, sperm sayısında azalmaya, kısırlığa yol açtığı bilinmektedir.

Dolayısıyla, hayatınızdaki plastiklere yukarıdaki bilgiler ışığında tekrar bakmanızda fayda var. Özellikle çocuğunuzun kullandığı kaplarda ve tükettiği gıdaların ambalajında 1, 3, 6 ve 7 türündeki plastiklerin olmamasına dikkat edilmeli. 2, 4 ve 5 türündeki plastikler daha güvenli.

Plastiğin hangi türde olduğu ambalaj ya da ürünün üzerinde yazılıdır. (İçinde, plastik türünü ifade eden sayının bulunduğu üçgen imgeye bakınız.)

Şimdi, konuyu tekrar su özeline çekecek olursak… Satın aldığımız küçük su şişeleri 1. tür (PET), damacanalar ise 7. tür (Diğer) sınıfına giren plastikler olduğuna göre ne yapacağız? Doğal olarak bunları kullanmayacağız ya da minimumda kullanacağız.

Alternatiflerimiz neler diye soracak olursanız, aslında pek yok. Akla gelen bir alternatif cam şişede su almak olabilir. Ama asıl alternatif çeşme suyuna geri dönüş! Hatta en iyisi bu diyebiliriz.. Neden mi? (bknz. Is Bottled Water Better Than Tap?, Bottled water no better than tap water)

Amerika’da yapılan araştırmalara göre pek çok bölgedeki çeşme suyu şişe sularından daha kaliteli. (bknz. Bottled Water or Tap Water?) Üstelik şişe suyu çeşme suyunun 2.000 ila 10.000 katı civarında daha pahalı. İnsanlar neden daha pahalıya daha kalitesizi tercih ediyorlar diye soracak olursanız buyrun “The Story of Bottled Water“ı izleyin, anlayın. (Ben burada daha fazla detaya girmeyeyim.)

Bu konudaki uzman değerlendirmelerine baktığınızda, Türkiye’de de çeşme suyu iyi ıslah ediliyor ve sıkı denetleniyor gibi gözüküyor. Pek çok bölgede çeşme suyunun içilebilirliği konusunda hiçbir tereddüt yok. Eğer çeşme suyunun tadını pek sevmiyorsanız, özellikle fazla klorlu veya sert buluyorsanız, suyu yumuşatan, içindeki kloru, kireci (ve hatta varsa ağır metalleri de) soğuran filtreleri piyasada bulmanız mümkün.

0 Yorum

Bir İçerik Gönder

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir