Strateji oldukça eski bir başlık ve hakkında devasa bir külliyat var. Bugünlerde, kurumsal hayatta yönetim kademesinde olup strateji ile ilgili bir eğitim almamış birileri yoktur sanıyorum. Ama gerçekleştirilen anket çalışmaları gösteriyor ki; strateji oluşturma ve stratejiyi organizasyonel amaç ve vizyonu (Bknz.Organizasyonel Amaç, Vizyon ve Değerler) gerçekleştirmek için faydalı bir araç olarak kullanma noktasında çoğu organizasyon hala sıkıntı yaşıyor. Bunun sebepleri ile ilgili de bolca bilgi var.

Strateji

Strateji, önemli bir sonucu ve bu sonuca ulaşmak için gerekli eylemleri ve gereksinimleri tanımlar. Yani “Strateji” = “Hedeflenen Sonuç” + “Sonucu Elde Etmek için Yapılması Gereken Faaliyetler” + “Faaliyetleri Yapabilmek için Gereken Kaynaklar”

Stratejik planlama da, bir organizasyonun vizyonunu gerçekleştirebilmesi için önündeki seçeneklerin tartışıldığı, en makul seçeneklerin belirlendiği, birkaç faaliyetin, kilometre taşının ve hedefin oluşturulduğu, önemli ihtiyaçların belirlendiği üst düzey bir yaklaşım geliştirme çalışmasıdır.

Her organizasyonun stratejik planlama için izlemesi gereken yaklaşım içinde bulunduğu ekosistemin özelliklerine bağlıdır! Çoğu organizasyonun içinde bulunduğu ekosistemin değişim hızı yüksek değildir. O yüzden merkezi veya katılımlı bir stratejik planlama süreci işletmeleri yeterli olur.

Stratejik planlama sürecinin vizyon referans alınarak işletilmesi tavsiye edilir. Öncelikle politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, çevresel ve yasal boyutları ile ekosistem analiz edilir. Daha sonra organizasyonun bu ekosistemde vizyonunu gerçekleştirebilmesi için hangi yönlerinin önemli bir avantaj olduğu (güçlü yön), hangi yönlerinin ise kısa kaldığı (zayıf yön) tespit edilir. Ardından ekosistemin bu vizyona ulaşma noktasında organizasyona sunduğu fırsatlar ve engeller değerlendirilir. Organizasyonun tüm bunlara bakarak önceliklerini ve hedeflerini belirlemesi, ardından bu hedeflere ulaabilmek için gerekli faaliyetleri çalışması, sonrasında da ihtiyaçlarını belirlemesi gerekir.

Strateji çalışılırken, en sık yapılan hataların şunlar olduğunu görüyoruz:

• Bazı organizasyonlar stratejiyi “detaylı bir proje planı” gibi görür ve gereksiz pek çok detayı stratejik planlama kapsaında yönetmeye çalışır. Halbuki; uzun vadede bilinmeyenlerin sayısı çoktur. Bilinenlerin de değişme ihtimali yüksektir. O yüzden strateji oluşturma sürecinde minimalist bir yaklaşımın izlenmesi iyi bir uygulamadır.
• Yine bazı organizasyonlar stratejiye gereğinden fazla bağlı kalma eğilimi gösterirler. Eğer koşullar sık sık değişiyorsa, stratejinin de sık değişmesi normaldir. Strateji, herkes tarafından güncel ve anlamlı bulunursa iş görür.
• Sık yapılan bir diğer hata da, stratejik seçeneklerin yeteri kadar araştırılmamasıdır. Çoğu organizasyon seçeneklerini kendi içinde ve kısıtlı bir kitleyle arada bir değerlendirmeyi tercih eder. Seçeneklerin taranması işini sürekli hale getirmek ve yoğun dış bakış açısı almak iyi bir uygulamadır. Geçmiş deneyimlerin oluşturduğu düşünce kalıplarının ve bu kalıpların neden olduğu körlüğün aşılmasına yardımcı olur.
• Strateji, bir organizasyonun tüm alt sistemlerinin uyumlu çalışması ve aynı yönde hareket etmesi için çok faydalı bir araçtır. Eğer organizasyon içinde yeterli seviyede sahiplenme sağlanırsa, görünmez bir koordinasyon mekanizması görevi görür. Bunun için de strateji oluşturma sürecine çalışanları ve önemli iş ortaklarını dahil etmek iyi bir uygulamadır. Bir diğer iyi uygulama da, stratejinin anlatıldığı ve tartışıldığı iletişim mecraları yaratmaktır.
• Bir organizasyonun stratejisini hayata geçirebilmesi uygun ve yeterli yetkinliğe sahip olmasına bağlıdır. Bazı organizasyonlar iddialı vizyon ve strateji çalışmaları yapıp “Bu vizyon ve stratejiyi gerçekleştirebilmek için ne lazım?” sorusuna fazla zaman ayırmazlar. Ek veya yeni yetkinlik ihtiyaçlarının da stratejik hedefler paralelinde konuşulması önemlidir. Daha sonra da, ek veya yeni yetkinlik ihtiyacının nereden karşılanacağına (dışarıdan alarak veya içeride geliştirerek) karar verilmelidir. Bu kararlar doğrultusunda İK birimine, organizasyonel yapının gözden geçirilmesinden işe alım ve gelişim yaklaşımlarının değiştirilmesine kadar pek çok ödev düşecektir.

İş Planı

Strateji, genellikle büyük ve karmaşık hedefleri içerir ve bunları gerçekleştirmek neredeyse her zaman birçok birim ve lokasyona dağılmış farklı kaynakların bir arada çalışmasını gerektirir. Stratejiyi kısa dönemli (yıllık veya çeyreklik) planlara indirgemek gerekir. Bu noktada, üst yönetim tarafından organizasyonun geneliyle önceliklerin paylaşılması, kısa dönemli iş planlarının ve hedeflerinin aşağıdan yukarıya bir akış ile oluşturulması (bknz. Hoshin Kanri) iyi bir uygulamadır. Bu akış boyunca, en küçük ekipler kendi iş planı önerilerini oluşturur, etkileşim içinde bulundukları ekiplerle paylaşıp el sıkışırlar. Planlar konsolide edilip organizasyonel hiyerarşi doğrultusunda daha üst karar vericilerle paylaşılır. Bu sayede ilgili herkesin sürece dahil olması, ekipler arasında hedef ve anlayış birliği oluşması, sorumlulukların netleşmesi sağlanır. Bir diğer önemli nokta da, gidişatın şeffaf bir şekilde paylaşılması, yani organizasyonun geneli için görünür kılınmasıdır. Bu sayede, öncelikleri bilen ekipler, gidişattaki sapmalar karşısında otonom karar alıp hızlı cevaplar üretebilir.

Kontrol Listesi

Aşağıdaki maddelerin çoğuna çek atabiliyorsanız, strateji oluşturma ve stratejiyi etkili bir şekilde kullanma noktasında başarılısınız demektir.

• Organizasyonun vizyonu uzun vadeli hedeflere, kilometre taşlarına ve kritik faaliyetlere çevrilmiştir.
• Vizyonumuzu gerçekleştirmemizi sağlayabilecek stratejik seçenekler dış bakış açıları da sağlanarak sürekli olarak taranmaktadır.
• Stratejiyi gerçekleştirmek için gerekli kritik organizasyonel yetkinlikler tanımlanmış ve bunların nasıl kazanılacağı planlanmıştır.
• Stratejik plan kısa vadeli iş planlarına ve hedeflere çevrilmektedir
• Vizyon, strateji ve iş planları yeterli sıklıkta gözden geçirilir.
• Vizyon, strateji ve yıllık iş planlarının belirlenmesi ve gözden geçirilmesi aşamalarında çalışanlar ve iş ortakları da katkıda bulunur.
• Organizasyon içinde herkes vizyonumuzu, stratejimizi ve o yılın önceliklerini bilir, benimser ve uyumlu şekilde çalışır.
• Organizasyonun performansını görünür kılmak amacıyla, iş sonuçları organizasyon içerisinde şeffaf bir şekilde paylaşılır.
• Liderler, organizasyonun hedefleri ile çalışanların kişisel hedefleri arasında bir uyum olmasını sağlar.